Hockeynissen

Det er kvelden før kvelden og all julepynten er på plass. I alle fall den julepynten som er verd å visa fram. Noko av pynten er nyare krimskrams utan sjel, mens noko er arvegods og har historie. Til den siste kategorien høyrer definitivt krumtappen vår: Hockeynissen.

Hockeynissen heiter det av openberre grunnar: han står på snabelskøyter og har ei hockeykølle i handa. Og godt er det, for utan denne kølla hadde han ikkje klart å stå. Til det er han rett og slett for gamal og gebrekkeleg. Glansdagane er rett og slett forbi.

Eller glansdagane hans var forbi til eg redda han frå dødsboet til svigermor for tre år sidan og han fekk nytt liv på hylla vår i Trondheim. Ein gong talde me det til 50 nissar på pianoet til svigermor, og av alle nissane ho etterlet seg, var det berre Hockeynissen eg såg som verneverdig. Han kan ikkje anna enn å vekka medkjensle der han står på vaklande piperensar-bein og med eit ansikt som har blitt truffe av så mange puckar at eit auge er klistra igjen og nasen er omplassert til rett under det opne auget. Kledebonen av kreppapir gir unekteleg eit stakkarsleg preg - ikkje minst buksa som er i ferd med å gå i oppløysing. 

Men for ein sjarm. Og for ein stil!

Sjølvsagt blei me nysgjerrige på å finna ut kven Hockeynissen var. Kor gamal er han og kor kjem han ifrå? Det finst faktisk bilete av ein fetter på Digialt Museum, men det er ein skøytenisse.utan hockeykølle. Elles er han lik om me ser bort ifrå Hockeynissen sine idrettsskadar i ansiktet. Museet fortel at skøytenissen er frå 1934 og omtalar han heller sjellaust: "Nisse på skøyter. Laget av bomull og kreppapir over ståltråd. Ansikt presset papirvatt."

Fullt så gamal er visst ikkje nissen vår. Ifylgje svigermor si eldre syster, som absolutt er ei truverdig kjelde her, blei han truleg kjøpt ikkje lenge etter krigen. Det meste blei sett tilbake i krigsåra, også julepyntproduksjonen, som nok ikkje hadde den høgaste prioriteten. Dermed er det nok ikkje unaturleg at den same, enkle nissemodellen var i sal i over ti år. 

Kor sjarmerande Hockeynissen enn er, vil nok julepyntprodusentane anno 2024 legga lista noko høgare når det gjeld material og utforming. Men som bladet Samler & Antikkbørsen (nr. 8, 2024) fortel, var det ikkje uvanleg med heimelaga julepynt på marknaden i fyrste del av 1900-talet og fram til etter krigen. For nokre var det ei kjærkomen ekstrainntekt, og me skal ikkje sjå bort ifrå at vårt 80 år gamle sjarmtroll har eit slikt opphav.

Det same bladet fortel òg at slike heimelaga "nisseraringer med unike uttrykk" har fått ein renessanse, og at dei er populære mellom samlarar. Vel, dei kan by kva dei vil. Hockeynissen er ikkje til sals. Til neste år gjer me heller som svigertanta mi førslår: me set han på eit speil med bomull rundt. Ein hockeynisse treng jo ein skøytebane!

God jul!

Fy! Skamme seg, Sit!

"Sit" er Studentsamskipnaden i Trondheim, Ålesund og Gjøvik. Når eg googlar Sit, seier det fyrste treffet, titulert "Om Sit", dette om organisasjonen si målsetting: "Sit skal bidra til at du som student trives." For å oppnå denne målsettinga gjer Sit veldig mykje bra. Til dømes har dei studentbuligar og fleire treningssenter, i tillegg til at dei driv ulike kantiner, kaféar og kioskar på campusane. Her skal det handla om kioskane, eller nærare bestemt Rápido-kiosken på Dragvoll.

Som tilsett på Dragvoll i 15 år har eg hatt stor glede av denne kiosken. Dit har eg gått når eg har hatt behov for sukkerhaldig energipåfyll på min veg gjennom rettebunkane, noko friskt og kaldt å drikka til lunsjen eller rett og slett mat til lunsjen når det var tomt for lunsjalternativer i skapet heime. Og hit har me - eg og kollegaene - gått for å kjøpa kvar vår is på slutten av varme og lange undervisingsdagar når me har hatt sommarkurs.

Men eg har sjølvsagt fått meir enn sjokolade, drikke og baguettar i kiosken. Korte eitt- eller to-minutts ordvekslingar med dei hyggjelege og alltid smilande og blide damene og mennene bak kassaapparata. (Forresten: synes du òg at ordet "kassaapparata" var litt visuelt forvirrande?) Desse damene (mennene òg, men dei er definitivt flest damer) har ofte hatt ein morosam kommentar eller observasjon på lur og dermed bidratt til å gjera dagen litt gladare. 

Inntil for ganske kort tid sidan var det to kassaapparat i kiosken på Dragvoll, men i løpet av hausten forsvann det eine til fordel for sjølvbetjeningsautomatar. Du veit slike som fleire butikkar allereie har slutta med på grunn av svinn (les: steling). Og tidlegare i veka fekk eg fordundre meg vita at det andre kassaapparatet - og dermed den siste kassadama/-mannen - òg skal erstattast med ein sjellaus berøringsskjerm frå nyttår. Og kva med dei tilsette? Jo, éi blir flytta til Gløshaugen og dei to andre fortset på Dragvoll som lagerarbeidarar. Dei skal fylla hyller og pakka esker utan nemneverdig kundekontakt. Dei gler seg ikkje.

Og det gjer heller ikkje me som bruker kiosken.

Motivet er jo klart som dagen: auka inntening. Dei har rekna på det og kome fram til at reduserte lønskostnader vil meir enn vega opp for auka svinn (les: steling) og mindre besøk.

For det blir garantert mindre besøk. For underteikna og, vil eg tru, mange andre forsvinn over halve poenget med kioskturen. Eg meiner: sjokolade, drikke og baguettar får du kjøpt mykje billigare på matbutikken, så kvifor skal ein då gå til kiosken når det heller ikkje gir nokon sosial gevinst? Når ein i staden for å få ein gladare dag, blir møtt av noko av det mest upersonlege samfunnet har å by på, ein berøringsskjerm? Eg skal ikkje seia at eg ikkje kjem til å handla på Rápido, for det gjer eg garantert allereie den fyrste veka etter nyttår, men det blir heilt sikkert sjeldnare enn før. 

Så tilbake til Sit si måletting: å bidra til studenttrivsel. Eg er ein middelaldrande tilsett som står støtt og har andre å spøka med enn beteninga i kiosken. Mange av studentane våre er derimot unge som leitar både etter seg sjølv og eit sosialt haldepunkt. Undersøking etter undersøking viser at stadig fleire studentar kjenner seg einsame. For nokre av desse er møtet med dei smilande damene i Rápido kanskje det sosiale høgdepunktet i løpet av dagen. Ja, kanskje er det det einaste smilet dei får i kvardagen. For dei som har det slik, handlar Rápido om meir enn sjokolade, drikke og baguettar. Det blir eit haldepunkt. Beteninga i kiosken opplever sjølv at det er slik for nokre av studentane våre.

Når Sit tar bort dette haldepunktet, bidreg dei ikkje til studenttrivsel. Då bidreg dei til eit mindre personleg samfunn, mindre glede, meir kulde og i verste fall til meir einsemd. Då går profitten føre den ideelle målsettinga. Fy, Sit. Skamme seg.

Her om dagen hadde ei av dei tilsette på seg ein julegenser, noko eg kommenterte. Ho fortalde at ho hadde brukt han på jobben ei stund, men éin dag hadde ho hatt ein annan, vanleg genser. Då etterlyste studentane julegenseren. Snart forsvinn meir enn julegenseren, og eg trur nok studentane vil merka det òg.