Ein anakronisme takkar for seg

Det var eit heilt vanleg, men litt finurleg inngangsspørsmål til ein quiz i radioen: Kor mange dagar er det igjen av året? Eg begynte å rekna etter, og det fekk meg underleg nok til å tenka på tekst-tv. Der var det nemleg ei side før som heitte "Dagen i dag". På den sida kunne ein nemleg lesa kor mange dagar av året som var gått og kor mange som var igjen, i tillegg til ei oppramsing av historiske hendingar den dagen.

Ti minutt seinare var eg inne på nrk.no, og der var hovudsaka: "NRK stenger tekst-tv". Snakkar om sola, så skin ho - eller rettare: tenker på sola, så sluknar ho. I artikkelen leste eg at teknologien var på plass i 1979, men at NRK ikkje starta opp tekst-tv før 2. februar 1983 etter eit Stortingsvedtak (!) året før. I august, etter 43 år, går altså tekst-tv inn i teknologihistoria saman med blant anna faksen og VHS.

Dette hugsar eg godt. Eg var trass alt 11 år, og frå fyrste dag hadde eg stor glede av denne informasjonskanalen. I mange år var det fast rutine å sjekka tekst-tv når eg kom ned i stova om morgonen, på akkurat same vis som eg sjekkar nettavisene i dag. Og tekst-tv var jo akkurat det: ein forløpar for internettet som skulle bli allemannseige i det komande tiåret. Her fekk me siste nytt - oppdatert fleire gonger til dagen - sportsresultater, vêrmelding, tv-programoversikt, valutakursar og mykje meir, som altså ei lita, dagleg historieleksjon. Alle kanalar med respekt for seg sjølv hadde tekst-tv, og dermed fekk me ulike nyheiter og vinklingar, akkurat som i dagens nettaviser. Dessutan var det gratis.

Den daglege morgonsjekken av siste nytt på tekst-tv heldt seg til ei god stund etter at me fekk internett, rett og slett fordi det var mykje kjappare å slå opp der enn å kopla til nettet. Men så gjorde NRK eit elendig redaksjonelt val, som gjorde at eg takka tekst-tv for fylgjet. I staden for å ha frittståande nyheitssaker, gjorde dei nyheitene om til nyheitsstraumar med korte meldingar samla under same tematiske overskrift. Då fall kvaliteten dramatisk, og det blei ikkje betre av at meldingane blei automatisk henta direkte frå nrk.no, openbert utan menneskeleg redigering. Det førte til at det kunne koma meldingar av typen: "Her kan du se hvordan man ser for seg ....". Nei, du kunne ikkje sjå det på tekst-tv. Eller: "Les alt om ...". Og så stod det ikkje meir om den saka. Og då resultatservicen på sportssidene forsvann, blei det eit endeleg takk og farvel frå meg.

43 år etter oppstarten har tekst-tv vore ein anakronisme i årevis allereie, og det er lett å finna mange grunnar til å avvikla det, slik andre norske tv-kanalar har gjort for lenge sidan. Derfor er det litt underleg at NRK oppgir tekniske utfordringar som grunn. Ein skulle vel ha trudd at akkurat teknologien var mindre utfordrande no. Kanskje skuldast det koplinga opp mot nyheitsstraumen på nrk.no? Koplinga gjekk for øvrig begge veier i fleire år: Det var nemleg mogleg å lesa tekst-tv på nettsidene til NRK òg. Det er jo faktisk litt sjarmerande, litt som om Wikipedia skulle ha sider med skanna tekst frå Store Norske Leksikon sine papirutgåver.

Noreg er jo kjend for å vera proaktive i teknologisk utvikling. På godt og vondt, vil mange seia og peika på til dømes utkoplinga av FM-nettet. Derfor måtte eg ta ein liten sjekk på utanlandske kanalar. Både SVT, Danmarks Radio og dei tyske kanalane ARD (Das Erste), SAT og RTL har framleis tekst-tv i tradisjonell form som ei nettavis. Og ikkje berre det: alle utanom RTL kringkastar det framleis på nettet.

Tilbake til starten på innlegget. "Dagen i dag", finst ifylgje sideregisteret framleis på tekst-tv, men når du vel side 199, får du melding som seier: "Denne siden er avviklet". Uansett er svaret på quiz-spørsmålet at det er 196 dagar igjen av året, og det er 62 dagar igjen av tekst-tv.

Styrkeprøven og eg

Denne helga tråkkar 600 syklistar seg dei 515 kilometrane frå Trondheim til Oslo i Den store styrkeprøven. Sjølv er eg milevis frå å vera i stand til slike utskeiingar no, men i 2006 var eg éin av ca. 1800 som tok denne turen, som då var 54 mil. Det gjorde eg saman sykkelkompis og jobbkollega Olaf.

Styrkeprøven var noko eg hadde hatt som eit fjernt mål sidan eg fekk meg landevegssykkel sist på 80-talet, og då eg tok fram sykkelen igjen i 2004 etter mange års pause, blei målsettinga meir alvorleg. Det var noko eg måtte gjera. Eg måtte bevisa for meg sjølv at eg kunne klara det trass kroppslege utfordringar. Og det gjorde eg sjølv om det var nokre humpar på vegen. 

Eg skal vera den fyrste til å innrøma at eg ikkje fyrst og framst gleidde meg då eg stod på torget. Faktisk huska eg at eg på ein treningstur eit par veker tidlegare tok meg i å tenka at om eg dett og brekker beinet no, er det heilt greitt ... Den siste treningsturen onsdagen før rittet gjekk heller ikkje etter planen. Eg punkterte to gonger og måtte til slutt få haik med ein postbil (!) som kjørte meg til Sandmoen, der sambuaren min kunne henta meg. Eg og Olaf hadde heller ikkje sykla så mykje saman, men me hadde hatt ein 20 mils langtur til Agdenes og tilbake i kaldt pisseregn og kuling i kasta, så me var i det minste herda.

Turen gjekk fint heilt til den fyrste drikkestasjonen litt før heimbygda til mor, Soknedal. Da sa Olaf: "Eg toler eigentleg ikkje sportsdrikk, men eg prøver." Dermed fekk han vondt i magen til me var over fjellet. Inne i sjølve Soknedal hadde dei to onklane mine, Ottar og Odd, tatt oppstilling for å heia på meg. Det var stas!

Bortsett frå Olaf sine mageproblem gjekk det fint over fjellet, men på andre sida begynte eg å frysa. Derifrå heldt eg på å frysa skvett ihel på kvar drikke- og matstasjon. I tillegg fekk eg vondt i kneet ein stad rundt Tretten. Då hadde me alt skrinlagt målet om 24 timar. Åleine i motvind og med mage- og kneproblem var det lite realistisk, men det var aldri aktuelt å bryta. Eg visste at om eg braut i fyrste forsøk så det blei ei negativ oppleving, kom eg truleg aldri til å prøva igjen. 

Så eg tråkka vidare trass i at kneet gjorde vondt kvar gong eg trampa den venstre pedalen ned - noko eg gjorde drygt 70 gonger per minutt - og at eg blei meir og meir sliten. For ikkje å seia trøtt og søvnig. Det monotone partiet inn mot Minnesund var forferdeleg i så måte. Då heldt eg nesten på å duppa av, så på drikkestasjonen på Eidsvoll blei det tatt grep: Eg blei påtvunge eit pleidd og drakk ein kopp kaffe. Her trengs det litt bakgrunnsinformasjon: Eg drikk aldri kaffe. Dermed gjekk denne koppen rett i fletta på meg. Superdoping, rett og slett. Derifrå gjekk det svært så lett, og då eg kom til Oslo nær 28 timar etter starten, var eg klar for å sykla heim igjen. 

Det skulle visa seg at eg ikkje var så pigg likevel. Eg overnatta hjå fetteren til sambuaren min. (Han henta meg i målområdet med orda: "Har du sykla hit, greier du vel å sykla resten òg.") Der låg eg i eit varmt rom i andre etasje og stira på den gammaldagse vifta i taket og ønskte at ho hadde gått. Kvifor eg ikkje starta ho? Eg kom ikkje på at det var mogleg! Styrkeprøven rammar meir enn bein og rygg.

Men historia om meg og Styrkeprøven var ikkje over med det. Eg bruker å seia at eg har sykla Styrkeprøven 1,2 gonger. Tre år seinare stod eg nemleg på startstreken igjen - åleine og i betre form enn nokon gong - men dritvêr gjorde at eg braut på Fagerhaug, nøyaktig ein femtedel ut i løypa. Då var eg så gjennomblaut og kald at eg ikkje syntest det var forsvarleg å fortsetta over fjellet, trass i at eg visste at vêret derifrå kom til å vera bra. Det er framleis bittert 16 år seinare, men det var rett.

Arrangøren kjørte meg til togstasjonen på Oppdal. Då eg kom inn i venterommet, såg eg ein person eg drog kjensel på. Eg hadde sett han på TV kvelden før. Han blei intervjua om Styrkeprøven og fortalte at han hadde prøvd seg ein gong før, men då måtte han bryta på Oppdal. Denne gongen skulle det derimot gå! Og no sat han altså på venterommet. Eg valde å ikkje seia noko om at eg hadde sett intervjuet. Stakkaren hadde lidd nok.

Eg lærte noko viktig i 2009: Det er vanskelegare å bryta Styrkeprøven enn å fullføra. For koss skal du koma deg heim igjen? Og kva med sekken din, som er på veg til Oslo? Sekken blei henta av Matthias, ein kamerat som òg sykla dette året, så det gjekk heilt fint. Heimtransporten var ei større utfordring. Det gjekk ingen tog nordover før nattoget, og sambuaren min var utanlands. Å sykla heim igjen, var svinnande lite aktuelt. Til såg eg berre ei løysing: min gode ven Jardar. Han heiv seg i bilen og kjørte 12 mil og henta meg. Og så 12 mil tilbake, sjølvsagt. Det sat langt inne å spørra han, men det sat ikkje langt inne for han å seia ja. Aldeles fantastisk!

Draumen om å koma under 24 timar blei knust av trøndervêret i den junidagen i 2009, og eg veit at det ikkje blir fleire forsøk. Men pytt, pytt. Grensa på 24 timar var ein draum - målet var å koma seg til Oslo på sykkel. Og det greidde eg!

Italia - Norges Nemesis på fotballbanen

Så er ei ny VM-kvalifisering i fotball for menn i gang, og optimismen rår etter to sigrar mot éin middelmådig og éin under middelmådig motstandar. Men snart blir det alvor, om eit slikt ord passar når ein snakkar om fotball. Då skal me - som alltid i kvalifiseringar - opp mot eit av topplaga i Europa, og for kort tid sidan blei det avgjort at det blei Italia som får rollen som bøyg for oss på vegen mot VM neste år.

Skulle italienarane nekta oss vidare avansement, vil det ikkje vera fyrste gongen. I internasjonale meisterskap har Italia vist seg å vera vår Nemesis. Om og om igjen har det enda med tap. Knepne, men dog tap og heimreise.

Det starta alt under OL i Antwerpen i 1920. Då var ikkje VM oppfunne, så OL var den viktigaste fotballturneringa for landslag. Derfor var det ikkje mindre enn ein kjempesensasjon då Norge vann 3-1 over regjerande meister England i 1. runde. Rett nok England sitt amatørlag, men like fullt verdas beste. Sensasjonen blei ikkje mindre av at Norge berre hadde fem sigrar på dei 37 kampane landslaget hadde spelt sidan 1908. I 2. runde blei det stortap med 0-4 mot Tsjekkoslovakia, og dermed blei det trøsteturnering for nordmennene. Der var det duka den fyrste tette bataljen mot Italia. Heile fire ekstraomgangar måtte til før italienarane sende oss heim med 1-2 i bagasjen.

Så gjekk det 16 år før Norge igjen var med i den olympiske fotballturneringa, no under leikane i Berlin 1936, Hitler sine propagandaleikar. Her gjekk det aldeles strålande for det norske laget, og med 3-2 over Polen i bronsefinalen kunne Asbjørn Halvorsen sine menn reisa heim med det som så langt er den einaste medalja Norge har vunne i eit mesterskap for menn. Med stjernespelarar som Reidar Kvammen, Arne Brustad, Henry Johansen og Jørgen Juve leika laget seg til sigrar over både Tyrkia og heimefavoritten Tyskland. Men finale blei det ikkje, for i semifinalen venta Italia igjen. På ny blei det ein jamn og tett kamp som enda 2-1. Det avgjerande målet kom seks minutt ut i fyrste ekstraomgang som eit resultat av "hurtig italiensk oppfattelse og handling", ifylgje lagleiar Halvorsen.

1930-talet var den fyrste gullalderen til det norske fotballandslaget, og året etter OL-medaljen slo dei Irland og kvalifiserte seg til VM i Frankrike i 1938. No skulle dei opp mot dei verkeleg store laga, men det blei ei kortvarig glede. For kven andre stod på motsatt banehalvdel allereie i 1. runde enn Italia? Det blei dejá vu. Det hjalp verken at "tribunene drønnet av bifall" for Norge eller at publikum peip i ti minutt på domaren etter at han hadde annulert eit norsk mål. For tredje gong hadde Italia slått ut nordmennene med 2-1 etter ekstraomgangar.

Etter VM i Frankrike gjekk det heile 56 år før Norge kvalifiserte seg til VM igjen, denne gongen i USA. I det innleiiande gruppespelet møtte Norge Mexico, Irland og - sjølvsagt - Italia. Gruppa blei rekordjamn. Alle laga vann éin kamp, tapte éin og spelte éin uavgjort, og alle laga skårte like mange mål som dei slapp inn, men Norge var det laget som skårte (og slapp inn) færrast mål. Dermed rauk Norge ut, mens alle dei andre gjekk vidare. For den som ikkje kjenner historia, er det kanskje inga overrasking kven Norge tapte for. 1-0 vann Italia denne gongen og blei dermed nok ein gong avgjerande for at nordmennene måtte pakka kofferten og reisa nordover.

No var Norge inne i sin andre gullalder, så allereie fire år seinare, i 1998, blei det ny VM-deltaking. Vertslandet var nok ein gong Frankrike, og Norge gjekk vidare frå gruppespelet etter den sagnomsuste sigeren over Brasil. For fyrste gong var Norge klar for åttandedelsfinalen, og for femte (!) gong blei laget slått ut av Italia. Kampen blei til alt overmål spelt i Marseille, byen der Italia slo oss ut 60 år tidlegare. Og akkurat som den gongen blei det ein jamn kamp, der "dei asurblå" vann med eitt mål. 1-0 blei resultatet.

Med unntak av OL i 1984, som var eit "reservelagsmeisterskap", er EM i 2000 det einaste meisterskapet der Norge ikkje har blitt slått ut av Italia. Rett og slett fordi laga ikkje møttest. Dette meisterskapet var for øvrig det fyrste og føreløpig einaste EM-sluttspelet Norge har kvalifisert seg til. Men då skal det leggast til at me var frykteleg nære å koma gjennom nålauget til mesterskapet i Sverige åtte år tidlegare. Med siger i den siste kvalifiseringskampen hadde det blir harry-fotballtur, og sju minutt før slutt leia me. Men det blei 1-1. Mot - ja, gjett kven.

Hockeynissen

Det er kvelden før kvelden og all julepynten er på plass. I alle fall den julepynten som er verd å visa fram. Noko av pynten er nyare krimskrams utan sjel, mens noko er arvegods og har historie. Til den siste kategorien høyrer definitivt krumtappen vår: Hockeynissen.

Hockeynissen heiter det av openberre grunnar: han står på snabelskøyter og har ei hockeykølle i handa. Og godt er det, for utan denne kølla hadde han ikkje klart å stå. Til det er han rett og slett for gamal og gebrekkeleg. Glansdagane er rett og slett forbi.

Eller glansdagane hans var forbi til eg redda han frå dødsboet til svigermor for tre år sidan og han fekk nytt liv på hylla vår i Trondheim. Ein gong talde me det til 50 nissar på pianoet til svigermor, og av alle nissane ho etterlet seg, var det berre Hockeynissen eg såg som verneverdig. Han kan ikkje anna enn å vekka medkjensle der han står på vaklande piperensar-bein og med eit ansikt som har blitt truffe av så mange puckar at eit auge er klistra igjen og nasen er omplassert til rett under det opne auget. Kledebonen av kreppapir gir unekteleg eit stakkarsleg preg - ikkje minst buksa som er i ferd med å gå i oppløysing. 

Men for ein sjarm. Og for ein stil!

Sjølvsagt blei me nysgjerrige på å finna ut kven Hockeynissen var. Kor gamal er han og kor kjem han ifrå? Det finst faktisk bilete av ein fetter på Digialt Museum, men det er ein skøytenisse.utan hockeykølle. Elles er han lik om me ser bort ifrå Hockeynissen sine idrettsskadar i ansiktet. Museet fortel at skøytenissen er frå 1934 og omtalar han heller sjellaust: "Nisse på skøyter. Laget av bomull og kreppapir over ståltråd. Ansikt presset papirvatt."

Fullt så gamal er visst ikkje nissen vår. Ifylgje svigermor si eldre syster, som absolutt er ei truverdig kjelde her, blei han truleg kjøpt ikkje lenge etter krigen. Det meste blei sett tilbake i krigsåra, også julepyntproduksjonen, som nok ikkje hadde den høgaste prioriteten. Dermed er det nok ikkje unaturleg at den same, enkle nissemodellen var i sal i over ti år. 

Kor sjarmerande Hockeynissen enn er, vil nok julepyntprodusentane anno 2024 legga lista noko høgare når det gjeld material og utforming. Men som bladet Samler & Antikkbørsen (nr. 8, 2024) fortel, var det ikkje uvanleg med heimelaga julepynt på marknaden i fyrste del av 1900-talet og fram til etter krigen. For nokre var det ei kjærkomen ekstrainntekt, og me skal ikkje sjå bort ifrå at vårt 80 år gamle sjarmtroll har eit slikt opphav.

Det same bladet fortel òg at slike heimelaga "nisseraringer med unike uttrykk" har fått ein renessanse, og at dei er populære mellom samlarar. Vel, dei kan by kva dei vil. Hockeynissen er ikkje til sals. Til neste år gjer me heller som svigertanta mi førslår: me set han på eit speil med bomull rundt. Ein hockeynisse treng jo ein skøytebane!

God jul!

Fy! Skamme seg, Sit!

"Sit" er Studentsamskipnaden i Trondheim, Ålesund og Gjøvik. Når eg googlar Sit, seier det fyrste treffet, titulert "Om Sit", dette om organisasjonen si målsetting: "Sit skal bidra til at du som student trives." For å oppnå denne målsettinga gjer Sit veldig mykje bra. Til dømes har dei studentbuligar og fleire treningssenter, i tillegg til at dei driv ulike kantiner, kaféar og kioskar på campusane. Her skal det handla om kioskane, eller nærare bestemt Rápido-kiosken på Dragvoll.

Som tilsett på Dragvoll i 15 år har eg hatt stor glede av denne kiosken. Dit har eg gått når eg har hatt behov for sukkerhaldig energipåfyll på min veg gjennom rettebunkane, noko friskt og kaldt å drikka til lunsjen eller rett og slett mat til lunsjen når det var tomt for lunsjalternativer i skapet heime. Og hit har me - eg og kollegaene - gått for å kjøpa kvar vår is på slutten av varme og lange undervisingsdagar når me har hatt sommarkurs.

Men eg har sjølvsagt fått meir enn sjokolade, drikke og baguettar i kiosken. Korte eitt- eller to-minutts ordvekslingar med dei hyggjelege og alltid smilande og blide damene og mennene bak kassaapparata. (Forresten: synes du òg at ordet "kassaapparata" var litt visuelt forvirrande?) Desse damene (mennene òg, men dei er definitivt flest damer) har ofte hatt ein morosam kommentar eller observasjon på lur og dermed bidratt til å gjera dagen litt gladare. 

Inntil for ganske kort tid sidan var det to kassaapparat i kiosken på Dragvoll, men i løpet av hausten forsvann det eine til fordel for sjølvbetjeningsautomatar. Du veit slike som fleire butikkar allereie har slutta med på grunn av svinn (les: steling). Og tidlegare i veka fekk eg fordundre meg vita at det andre kassaapparatet - og dermed den siste kassadama/-mannen - òg skal erstattast med ein sjellaus berøringsskjerm frå nyttår. Og kva med dei tilsette? Jo, éi blir flytta til Gløshaugen og dei to andre fortset på Dragvoll som lagerarbeidarar. Dei skal fylla hyller og pakka esker utan nemneverdig kundekontakt. Dei gler seg ikkje.

Og det gjer heller ikkje me som bruker kiosken.

Motivet er jo klart som dagen: auka inntening. Dei har rekna på det og kome fram til at reduserte lønskostnader vil meir enn vega opp for auka svinn (les: steling) og mindre besøk.

For det blir garantert mindre besøk. For underteikna og, vil eg tru, mange andre forsvinn over halve poenget med kioskturen. Eg meiner: sjokolade, drikke og baguettar får du kjøpt mykje billigare på matbutikken, så kvifor skal ein då gå til kiosken når det heller ikkje gir nokon sosial gevinst? Når ein i staden for å få ein gladare dag, blir møtt av noko av det mest upersonlege samfunnet har å by på, ein berøringsskjerm? Eg skal ikkje seia at eg ikkje kjem til å handla på Rápido, for det gjer eg garantert allereie den fyrste veka etter nyttår, men det blir heilt sikkert sjeldnare enn før. 

Så tilbake til Sit si måletting: å bidra til studenttrivsel. Eg er ein middelaldrande tilsett som står støtt og har andre å spøka med enn beteninga i kiosken. Mange av studentane våre er derimot unge som leitar både etter seg sjølv og eit sosialt haldepunkt. Undersøking etter undersøking viser at stadig fleire studentar kjenner seg einsame. For nokre av desse er møtet med dei smilande damene i Rápido kanskje det sosiale høgdepunktet i løpet av dagen. Ja, kanskje er det det einaste smilet dei får i kvardagen. For dei som har det slik, handlar Rápido om meir enn sjokolade, drikke og baguettar. Det blir eit haldepunkt. Beteninga i kiosken opplever sjølv at det er slik for nokre av studentane våre.

Når Sit tar bort dette haldepunktet, bidreg dei ikkje til studenttrivsel. Då bidreg dei til eit mindre personleg samfunn, mindre glede, meir kulde og i verste fall til meir einsemd. Då går profitten føre den ideelle målsettinga. Fy, Sit. Skamme seg.

Her om dagen hadde ei av dei tilsette på seg ein julegenser, noko eg kommenterte. Ho fortalde at ho hadde brukt han på jobben ei stund, men éin dag hadde ho hatt ein annan, vanleg genser. Då etterlyste studentane julegenseren. Snart forsvinn meir enn julegenseren, og eg trur nok studentane vil merka det òg.

Foreninga hennar mor

For nokre dagar sidan døydde Gerd. Eg hadde for så vidt aldri hatt noko å gjera med Gerd - eg kan ikkje ein gong hugsa å ha snakka med ho - men ho var likevel ein del av barndomsuniverset mitt, for ho var med i mor si forening.

Det var ikkje noka syforening, men ho blei stifta i kjølvatnet av eit sykurs midt på 60-talet. Mor, Gerd, Irene, Elise, Kari-Lise, Brit, Randi og Hilde fann tonen så godt på dette kurset at dei begynte å møtast heime hjå kvarandre annankvar onsdag kveld, og det fortsette dei med i 50 år. Ikkje for å sy, nei, fri og bevares. Berre for å møtast, eta og fyrst og framst tatla og le. Og når det var ein slik onsdagskveld og mor skulle av stad til ei av venninnene, heitte det at ho skulle i forening. 

Mor hadde forening eit par gonger i året òg. Det var dei onsdagane Gerd og resten av gjengen kom heim til oss. Då måtte resten av familien flykta. Fluktruta gjekk gjerne til systera mi sitt rom i andre etasje, rett over stova. Der prøvde me å sjå på svart-kvitt-fjernsyn i eit gammalt kabinett mens latteren gjalla under oss. Det var god stemning i foreninga hennar mor.

Ein gong eller to i året var latteren og stemninga ekstra høge. Det var når dei mimra tilbake til sykurset som var utgangspunktet for heile foreninga. Det hadde visst vore så som så med sytalentet i gjengen, og minnene om fordums kreasjonar fekk fram både lattertårer og mageknip. Då var det greitt at det var langt mellom husa i Årdal, så ein slapp senda ut nabovarsel når det skulle vera forening.

Rundt 1990 hadde foreninga 25-årsjubileum heime hjå oss. Då var mennene òg bedne, og far rydda plass til danseplatting i snikkarverkstaden sin. Med varmelampe som discolys, sjølvsagt. Ska' det ver, så ska' det ver, for å sitera gode, gamle Stavangerensemblet.

Med unntak av to som kom til og to som slutta, var medlemsmassen den same i alle år. Alle hadde opptil fleire ungar, og ein del av dei var i jobb, men annankvar onsdag var det eigentid med forening. Men då dei blei pensonistar og ungane var vaksne, hadde dei ikkje tid til møte annakvar veke lenger. Akkurat det høyrest jo litt rart ut, men kanskje var det ikkje tid det blei mindre av. Det kan jo henda at behovet for ein pause blei mindre når me ungane var borte frå skjørtekanten. 

Uansett kva grunnen var, blei det til ein gong i månaden og etter kvart sjeldnare. Målet blei til slutt å koma seg forbi 50-årsjubileet. Det greidde dei. Jubileet blei beskjedent marker - om i det heile - og like etter var det slutt. Ei blanding av alder, helse og lyst sa stopp. Det er rundt ti år sidan sist forening, og damene er blitt godt vaksne. Gerd var nærare 90 då ho døydde, som den fyrste av dei som var med i foreninga frå start til slutt. Dei andre er ein stad i 80-åra, still going strong. Jo, det er nok noko i det gamle ordtaket om latteren som forlengar livet.

Mot toppen på "ærleg" vis

Norsk kvinnefotball har endra seg mykje dei siste åra. Tidlegare var toppserien - eller 1. divisjon som det heitte tidlegare - full av små klubbar som Sprint/Jeløy, Asker, Klepp, Trondheims-Ørn, Grand Bodø og Amazon Grimstad, men i dag blir kvinnetabellane i toppen meir og meir lik herretabellane. I skrivande stund er dei fire beste laga i toppserien Vålerenga, Rosenborg, Brann og Lillestrøm. Denne sesongen er 13 av dei 20 klubbane i dei to øvste divisjonane for kvinner òg å finna i eliteserien eller OBOS-ligaen for menn. Då har eg rekna med FK Haugesund, som framleis heiter Avaldsnes denne sesongen av formelle grunnar.

Og nettopp fusjonen mellom FKH og Avaldsnes illustrerer mykje av kjernen i utviklinga dei siste åra. Dei tradisjonelle toppklubbane for menn har sett reklameverdien ved å ha eit kvinnelag, og dermed har dei administrert seg inn i toppen av kvinnefotballen i ordets mest bokstavelege tyding. På Karmøy har dei altså fusjonert, og Bodø/Glimt sitt framoverstormande kvinnelag blei til på det same viset ved at Grand blei slukt. Det eldste dømet på eit herrelag som plutseleg fekk eit kvinnelag, er Stabæk. Dei overtok lisensen til det gamle storlaget Asker alt i 2008 og suste rett inn på medaljeplass i kvinnenes serie. Av dei nyaste og mest spektakulære døma er Trondheims-Ørn og Sandviken som blei til Rosenborg og Brann ved styrevedtak og namneskifte.

Men det finst unntak. Tradisjonelle storklubbar som har nådd toppen på "ærleg" vis gjennom sportsleg slit. Prakteksempelet er regjerande seriemeister Vålerenga, som fekk kvinnelag allereie i 1982, mens byrivalen Lyn starta på bar bakke i 4. divisjon i 2009 og spelte seg opp i toppserien ni år seinare. Eit anna lag som kjempar seg fram på kvinnesida utan å ta snarvegar, men som rett nok ikkje har nådd toppen heilt enno, er dei kjære mørkeblå: Viking FK.

Viking var faktisk ein av pionerane i norsk kvinnefotball og fekk kvinnelag allereie på 1970-talet. Klubben deltok i det fyrste offisielle cupmeisterskapet i 1978, og i 1983 nådde dei semifinalen, der det blei tap for storlaget Sprint/Jeløy. Ja, Vikingfekk til og med ein spelar på landslaget i 1982. 

I 1984 blei det oppretta eit landsomfattande seriemeisterskap for kvinner med tre 1. divisjonsavdelingar og sluttspel. Viking spelte i avdeling Vestland i åra 1984-86, men dei greidde ikkje å kvalifisera seg til den landsomfattande 1. divisjonen frå 1987. Dermed blei det 2. divisjon, og lufta gjekk ut av ballongen. Der blei det sisteplass med 16 tap på 16 kampar og 8-93 i målforskjell. (Rett nok vann dei årets fyrste kamp mot Skjold, men då dei trakk seg halvegs ut i sesongen, mista Viking denne trøstetriumfen.) Kalassiffera 0-9 og 0-15 i dei to siste kampane viste at ballongen var tom for luft, og laget blei nedlagd.

Så blei det stilt. Dørgande stilt. Lenge. I 28 år. Heilt fram til 2015.

Då stilte Viking igjen på startstreken i 3. divisjon, og i fjor rykka dei opp i 1. divisjon etter å ha snubla på målstreken tre år på rad. Trass i tap for FKH (Avaldsnes) sist helg, er Viking no det høgast plasserte kvinnelaget frå Rogaland etter at det gamle storlaget Klepp rykka ned i 2. divisjon og Avaldsnes blei degradert frå toppserien på grunn av økonomien sist sesong. Viking ligg akkurat no på 4. plass etter 11 kampar og slåss om å få ein av plassane i opprykkssluttspelet. Avstanden opp er nok for stor både i poeng og kvalitet til at det blir opprykk i år, men det er nok berre eit spørsmål om tid før Viking speler seg til toppserien og står ansikt til ansikt med Rosenborg, Brann og andre storlag som har administrert seg dit.