Ein anakronisme takkar for seg

Det var eit heilt vanleg, men litt finurleg inngangsspørsmål til ein quiz i radioen: Kor mange dagar er det igjen av året? Eg begynte å rekna etter, og det fekk meg underleg nok til å tenka på tekst-tv. Der var det nemleg ei side før som heitte "Dagen i dag". På den sida kunne ein nemleg lesa kor mange dagar av året som var gått og kor mange som var igjen, i tillegg til ei oppramsing av historiske hendingar den dagen.

Ti minutt seinare var eg inne på nrk.no, og der var hovudsaka: "NRK stenger tekst-tv". Snakkar om sola, så skin ho - eller rettare: tenker på sola, så sluknar ho. I artikkelen leste eg at teknologien var på plass i 1979, men at NRK ikkje starta opp tekst-tv før 2. februar 1983 etter eit Stortingsvedtak (!) året før. I august, etter 43 år, går altså tekst-tv inn i teknologihistoria saman med blant anna faksen og VHS.

Dette hugsar eg godt. Eg var trass alt 11 år, og frå fyrste dag hadde eg stor glede av denne informasjonskanalen. I mange år var det fast rutine å sjekka tekst-tv når eg kom ned i stova om morgonen, på akkurat same vis som eg sjekkar nettavisene i dag. Og tekst-tv var jo akkurat det: ein forløpar for internettet som skulle bli allemannseige i det komande tiåret. Her fekk me siste nytt - oppdatert fleire gonger til dagen - sportsresultater, vêrmelding, tv-programoversikt, valutakursar og mykje meir, som altså ei lita, dagleg historieleksjon. Alle kanalar med respekt for seg sjølv hadde tekst-tv, og dermed fekk me ulike nyheiter og vinklingar, akkurat som i dagens nettaviser. Dessutan var det gratis.

Den daglege morgonsjekken av siste nytt på tekst-tv heldt seg til ei god stund etter at me fekk internett, rett og slett fordi det var mykje kjappare å slå opp der enn å kopla til nettet. Men så gjorde NRK eit elendig redaksjonelt val, som gjorde at eg takka tekst-tv for fylgjet. I staden for å ha frittståande nyheitssaker, gjorde dei nyheitene om til nyheitsstraumar med korte meldingar samla under same tematiske overskrift. Då fall kvaliteten dramatisk, og det blei ikkje betre av at meldingane blei automatisk henta direkte frå nrk.no, openbert utan menneskeleg redigering. Det førte til at det kunne koma meldingar av typen: "Her kan du se hvordan man ser for seg ....". Nei, du kunne ikkje sjå det på tekst-tv. Eller: "Les alt om ...". Og så stod det ikkje meir om den saka. Og då resultatservicen på sportssidene forsvann, blei det eit endeleg takk og farvel frå meg.

43 år etter oppstarten har tekst-tv vore ein anakronisme i årevis allereie, og det er lett å finna mange grunnar til å avvikla det, slik andre norske tv-kanalar har gjort for lenge sidan. Derfor er det litt underleg at NRK oppgir tekniske utfordringar som grunn. Ein skulle vel ha trudd at akkurat teknologien var mindre utfordrande no. Kanskje skuldast det koplinga opp mot nyheitsstraumen på nrk.no? Koplinga gjekk for øvrig begge veier i fleire år: Det var nemleg mogleg å lesa tekst-tv på nettsidene til NRK òg. Det er jo faktisk litt sjarmerande, litt som om Wikipedia skulle ha sider med skanna tekst frå Store Norske Leksikon sine papirutgåver.

Noreg er jo kjend for å vera proaktive i teknologisk utvikling. På godt og vondt, vil mange seia og peika på til dømes utkoplinga av FM-nettet. Derfor måtte eg ta ein liten sjekk på utanlandske kanalar. Både SVT, Danmarks Radio og dei tyske kanalane ARD (Das Erste), SAT og RTL har framleis tekst-tv i tradisjonell form som ei nettavis. Og ikkje berre det: alle utanom RTL kringkastar det framleis på nettet.

Tilbake til starten på innlegget. "Dagen i dag", finst ifylgje sideregisteret framleis på tekst-tv, men når du vel side 199, får du melding som seier: "Denne siden er avviklet". Uansett er svaret på quiz-spørsmålet at det er 196 dagar igjen av året, og det er 62 dagar igjen av tekst-tv.

Styrkeprøven og eg

Denne helga tråkkar 600 syklistar seg dei 515 kilometrane frå Trondheim til Oslo i Den store styrkeprøven. Sjølv er eg milevis frå å vera i stand til slike utskeiingar no, men i 2006 var eg éin av ca. 1800 som tok denne turen, som då var 54 mil. Det gjorde eg saman sykkelkompis og jobbkollega Olaf.

Styrkeprøven var noko eg hadde hatt som eit fjernt mål sidan eg fekk meg landevegssykkel sist på 80-talet, og då eg tok fram sykkelen igjen i 2004 etter mange års pause, blei målsettinga meir alvorleg. Det var noko eg måtte gjera. Eg måtte bevisa for meg sjølv at eg kunne klara det trass kroppslege utfordringar. Og det gjorde eg sjølv om det var nokre humpar på vegen. 

Eg skal vera den fyrste til å innrøma at eg ikkje fyrst og framst gleidde meg då eg stod på torget. Faktisk huska eg at eg på ein treningstur eit par veker tidlegare tok meg i å tenka at om eg dett og brekker beinet no, er det heilt greitt ... Den siste treningsturen onsdagen før rittet gjekk heller ikkje etter planen. Eg punkterte to gonger og måtte til slutt få haik med ein postbil (!) som kjørte meg til Sandmoen, der sambuaren min kunne henta meg. Eg og Olaf hadde heller ikkje sykla så mykje saman, men me hadde hatt ein 20 mils langtur til Agdenes og tilbake i kaldt pisseregn og kuling i kasta, så me var i det minste herda.

Turen gjekk fint heilt til den fyrste drikkestasjonen litt før heimbygda til mor, Soknedal. Da sa Olaf: "Eg toler eigentleg ikkje sportsdrikk, men eg prøver." Dermed fekk han vondt i magen til me var over fjellet. Inne i sjølve Soknedal hadde dei to onklane mine, Ottar og Odd, tatt oppstilling for å heia på meg. Det var stas!

Bortsett frå Olaf sine mageproblem gjekk det fint over fjellet, men på andre sida begynte eg å frysa. Derifrå heldt eg på å frysa skvett ihel på kvar drikke- og matstasjon. I tillegg fekk eg vondt i kneet ein stad rundt Tretten. Då hadde me alt skrinlagt målet om 24 timar. Åleine i motvind og med mage- og kneproblem var det lite realistisk, men det var aldri aktuelt å bryta. Eg visste at om eg braut i fyrste forsøk så det blei ei negativ oppleving, kom eg truleg aldri til å prøva igjen. 

Så eg tråkka vidare trass i at kneet gjorde vondt kvar gong eg trampa den venstre pedalen ned - noko eg gjorde drygt 70 gonger per minutt - og at eg blei meir og meir sliten. For ikkje å seia trøtt og søvnig. Det monotone partiet inn mot Minnesund var forferdeleg i så måte. Då heldt eg nesten på å duppa av, så på drikkestasjonen på Eidsvoll blei det tatt grep: Eg blei påtvunge eit pleidd og drakk ein kopp kaffe. Her trengs det litt bakgrunnsinformasjon: Eg drikk aldri kaffe. Dermed gjekk denne koppen rett i fletta på meg. Superdoping, rett og slett. Derifrå gjekk det svært så lett, og då eg kom til Oslo nær 28 timar etter starten, var eg klar for å sykla heim igjen. 

Det skulle visa seg at eg ikkje var så pigg likevel. Eg overnatta hjå fetteren til sambuaren min. (Han henta meg i målområdet med orda: "Har du sykla hit, greier du vel å sykla resten òg.") Der låg eg i eit varmt rom i andre etasje og stira på den gammaldagse vifta i taket og ønskte at ho hadde gått. Kvifor eg ikkje starta ho? Eg kom ikkje på at det var mogleg! Styrkeprøven rammar meir enn bein og rygg.

Men historia om meg og Styrkeprøven var ikkje over med det. Eg bruker å seia at eg har sykla Styrkeprøven 1,2 gonger. Tre år seinare stod eg nemleg på startstreken igjen - åleine og i betre form enn nokon gong - men dritvêr gjorde at eg braut på Fagerhaug, nøyaktig ein femtedel ut i løypa. Då var eg så gjennomblaut og kald at eg ikkje syntest det var forsvarleg å fortsetta over fjellet, trass i at eg visste at vêret derifrå kom til å vera bra. Det er framleis bittert 16 år seinare, men det var rett.

Arrangøren kjørte meg til togstasjonen på Oppdal. Då eg kom inn i venterommet, såg eg ein person eg drog kjensel på. Eg hadde sett han på TV kvelden før. Han blei intervjua om Styrkeprøven og fortalte at han hadde prøvd seg ein gong før, men då måtte han bryta på Oppdal. Denne gongen skulle det derimot gå! Og no sat han altså på venterommet. Eg valde å ikkje seia noko om at eg hadde sett intervjuet. Stakkaren hadde lidd nok.

Eg lærte noko viktig i 2009: Det er vanskelegare å bryta Styrkeprøven enn å fullføra. For koss skal du koma deg heim igjen? Og kva med sekken din, som er på veg til Oslo? Sekken blei henta av Matthias, ein kamerat som òg sykla dette året, så det gjekk heilt fint. Heimtransporten var ei større utfordring. Det gjekk ingen tog nordover før nattoget, og sambuaren min var utanlands. Å sykla heim igjen, var svinnande lite aktuelt. Til såg eg berre ei løysing: min gode ven Jardar. Han heiv seg i bilen og kjørte 12 mil og henta meg. Og så 12 mil tilbake, sjølvsagt. Det sat langt inne å spørra han, men det sat ikkje langt inne for han å seia ja. Aldeles fantastisk!

Draumen om å koma under 24 timar blei knust av trøndervêret i den junidagen i 2009, og eg veit at det ikkje blir fleire forsøk. Men pytt, pytt. Grensa på 24 timar var ein draum - målet var å koma seg til Oslo på sykkel. Og det greidde eg!